به گزارش سایپا تهران شیرعلی نیا به نقل از صدای بورس فعالیت‌های سوداگرانه و غیرمولد از جمله چالش‌هایی است که اقتصاد کشور ما با آن درگیر است. بنابراین مسئولان کشور برای حل این چالش به فکر افتادند و طرح مالیات بر عایدی سرمایه را تنظیم کردند. حال پس از فراز و فرودهای بسیار، نمایندگان مجلس به مسکوت ماندن این طرح اعتراض کردند و بر تصویب هر چه سریعتر آن اصرار ورزیدند. همچنین برخی کارشناسان معتقدند به بهانه مقابله با دلالی درواقع به شهروندان ظلم می‌شود و تا زمانی که چاره‌ای برای مهمترین چالش‌های اقتصادی ایران اندیشیده نشود، اجرای طرح‌های گوناگون راه به جایی نمی‌برد.
نگاهی به تاریخچه
بازار سرمایه در همه جای دنیا به دو بخش مولد و غیرمولد، تقسیم می‌شود و اکثر کشورها سیاست‌هایی اتخاذ می‌کنند تا سرمایه‌ها به سمت بخش مولد (بخش تولیدی) هدایت شود. یکی از این راهکارها کاهش سود فعالیت‌های غیر مولد است که با مالیات بر عایدی سرمایه اتفاق می‌افتد.
مالیات بر عایدی سرمایه عمدتاً به صورت مخفف CGT استفاده می‌شود و با هدف کاهش میزان سود سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرمولد و موازی بخش تولید، اخذ می‌شود.
در حقیقت مالیات بر عایدی سرمایه سابقه طولانی در ایران دارد و به قبل از انقلاب باز می‌گردد. در سال ۱۳۴۵، تفاوت قیمت خرید و فروش ملک به عنوان نوعی درآمد و عایدی محسوب و مشمول مالیات شده بود. پس از انقلاب، طرح مالیات بر عایدی سرمایه برای اولین بار در سال ۱۳۶۶ مطرح شد، اما به دلیل خلأهای فراوان در اطلاعات اجرای این طرح و همچنین اجرای ناقص آن درنهایت به طور کامل لغو و متوقف شد. در سال‌های گذشته بررسی طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه بارها در مجلس و دولت کلید خورد اما هربار تصویب و اجرای آن منتفی شد. در سال ۱۳۷۱ طرح مالیات بر عایدی سرمایه از قانون حذف شد. همچنین در سال ۱۳۸۸ بود که مصوبه دولت برای اخذ مالیات از بخش دلالی مسکن کشور ابلاغ شد اما بر اساس نامه رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، لغو شد. این طرح دوباره در سال ۱۳۹۱ از سمت وزارت اقتصاد به مجلس ارائه و در ۱۳۹۳ پس مطرح شدن در صحن علنی مجلس باز هم حذف شد. این ماجرا سال‌ها ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۹۹ تصویب و در صف بررسی صحن علنی قرار گرفت و دی ماه ۱۴۰۰ مورد تصویب قرار گرفت.
با این حال به تازگی نمایندگان مجلس اصرار فراوانی بر تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه دارند که سرانجام در ۱۱ دی ماه امسال بررسی جزئیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس آغاز شد. با تصویب این طرح و تبدیل آن به قانون جلوی شکل‌گیری انتظارات تورمی و تقاضای سفته‌بازی و سوداگری در بازارهای غیرمولد نظیر مسکن، خودرو، ارز و طلا گرفته می‌شود. همچنین ایجاد یکپارچگی، انسجام و کارایی نظام مالیاتی کشور، توزیع درآمد در بین مردم و جلوگیری از ایجاد شکاف طبقاتی، ایجاد عدالت اجتماعی و برقراری عدالت مالیاتی و پیشگیری از فرار مالیاتی توسط برخی افراد نیز از جمله اهداف این طرح است.
اختلاف در مجلس
البته در میان نمایندگان و افرادی خواهان اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه و نمایندگانی هم مخالف اجرای این طرح و موافق مسکوت ماندن آن هستند. بر این اساس محمد حسین فرهنگی به عنوان نماینده مخالفان اجرای این طرح گفته است: «طرح مالیات بر عایدی سرمایه موضوع گسترده‌ای است که حواشی نیز پیرامون آن وجود دارد، برخلاف آنچه در عنوان طرح اعلام شده که قصد دارند با سوداگری و سفته‌بازی مبارزه کنند این طرح در قالب ۲۷ ماده طراحی شده که بخش قابل توجهی از آن به سراغ اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم رفته است. در موارد مختلف سعی شده تا مسائل گسترده‌ای را در بر بگیرد. بر اساس این طرح حتی تراکنش‌های بانکی مشمول مالیات می‌شوند و اگر کسی بخواهد بدهی خود را به دیگری پرداخت کند احکام مالیاتی با بالاترین نرخ مشمول آن می‌شود.»
فرهنگی در ادامه می‌گوید: «فقط ماده ۱۳ این طرح به مالیات بر عایدی سرمایه پرداخته است و آن هم دچار نواقصی است. از سوی دیگر افرادی که تنها یک خودرو دارند از مالیات استثنا شده‌اند حال مسئول یک کارگاه یا صاحب بار که چندین ماشین نیاز دارد ماشین‌های خود را به نام چه کسی ثبت کند؟ این طرح بوروکراسی پیچیده‌ای را ایجاد کرده و نظام فعلی مالیاتی را برهم می‌زند. چرا این طرح در قالب لایحه نباید ارائه شود؟ ما در جامعه‌ای نیستیم که نرخ تورم ثبات داشته باشد، این قوانین مخصوص کشورهایی است که اقتصاد باثباتی دارند نه کشوری که تورم ۳۰ درصدی یا ۵۰ درصدی را تجربه می‌کند، بهتر است دولت در این زمینه لایحه ارائه کند.»
طرح در مجلس است
با وجود همه این مخالفت‌ها اما این طرح برای بررسی به صحن علنی مجلس رفته است و رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به متقاضیان مسکوت ماندن طرح مالیات بر عایدی سرمایه گفته است: «طرح مالیات بر عایدی سرمایه با ایجاد ثبات در اقتصاد کشور جلوی دلالی و سوداگری خواهد ایستاد. در شرایطی که اقتصاد کشور از دلالی و سفته‌بازی رنج می‌برد و قیمت خودرو، ارز و طلا به دنبال سوداگری و سفته‌بازی افزایش یافته است مسکوت ماندن این طرح به صلاح نیست. با تصویب این طرح در همه بخش‌ها به جز مصارف واقعی از سوداگران مالیات گرفته خواهد شد.» بر این اساس این طرح در آستانه اجرایی شدن است و همه چیز به درستی اجرا شدن یا نشدن آن بستگی دارد.
مالیات بر عایدی سرمایه در دنیا
این مالیات در اکثر کشورهای جهان امری عادی بوده و به عنوان پایه مالیاتی موثر دریافت می‌شود، هر چند ممکن است برخی قوانین آن متفاوت باشد. اولین بار اما آمریکا در سال ۱۹۱۳ قانونی به عنوان مالیات بر عایدی سرمایه اجرا کرد. پس از جنگ جهانی دوم و با افزایش ناگهانی قیمت مسکن، این قانون به طور رسمی تصویب شد. در حال حاضر تنها ۳۳ کشور قانونی برای مالیات بر عایدی سرمایه ندارند. طبق گزارش‌های منتشر شده در شماره‌های پیشین هفته‌نامه اطلاعات بورس، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت مشمول نرخ‌های متفاوتی می‌شوند. به عنوان مثال، عایدی سرمایه کوتاه‌مدت در ۷ طبقه مالیاتی بین ۱۰ تا ۳۷ درصد قرار می‌گیرد. اما برای عایدی سرمایه بلندمدت، نرخ‌های کمتری اعمال می‌شود که بر مبنای مجموع درآمد مشمول مالیات، بین صفر تا ۲۰ درصد در نوسان است. نکته مهمی که سرمایه‌گذاران باید درباره مالیات بر عایدی سرمایه بدانند، این است که می‌توان با تمهیداتی رقم آن را کاهش داد. نکته دیگر اینکه، گرچه مالیات بر عایدی سرمایه نباید کل برنامه مالی شما را تحت تأثیر قرار دهد اما مهم است که در استراتژی سرمایه‌گذاری، توجه ویژه‌ای به موضوع مالیات داشته باشید.
حال باید دید که پایان این طرح به کجا کشیده خواهد شد و طرحی که اکثریت بر اثرات مثبت آن تاکید دارند، اجرایی خواهد شد یا خیر. در پایان تاکید می‌شود که اگر این طرح به درستی و بر اساس استانداردهای شناخته شده اجرا شود، از سوداگری و افزایش بی‌دلیل قیمت‌ها جلوگیری می‌کند؛ در غیر این صورت تبدیل به زخمی چرکین بر پیکره نظام مالیاتی کشور خواهد شد.
خوب با در نظر گرفتن ملاحظات
حجت اله صیدی، اقتصاددان و کارشناس بانکی درمورد طرح مالیات بر عایدی سرمایه و مواردی که باید در آن لحاظ شود، گفت: طرح مالیات بر عایدی سرمایه طرح خوبی است و حتما برای رفع ضعف‌ها و برخی عدم تعادل‌ها در اقتصاد کمک‌کننده خواهد بود. البته در رابطه با این طرح باید به دو مورد توجه کرد. مورد اول این است که سیستمی جامع و فراگیر برای محاسبه صحیح رقم عایدی بر سرمایه و مبتنی بر فناوری اطلاعات مورد نیاز است. چون برای مثال در بورس این موضوع شاید برای تک تک سهام بر حسب زمان خرید، قیمت و دیگر عوامل قابل محاسبه باشد که البته بسیار سخت است، اما در مورد دیگر دارایی‌ها دشوارتر است.
او با اشاره به مالیات بر عایدی سرمایه دیگر دارایی‌ها افزود: درمورد دارایی‌های دیگر که صحبت آن در میان است مانند ملک، طلا و… محاسبه بهای تمام شده، بهای فروش و به دست آوردن رقم عایدی سرمایه نیازمند سیستم جامعی است تا درمورد تک تک افراد و دیگر عوامل این موضوع را که یکی از الزامات این طرح است، بررسی کند.
صیدی در ادامه با تاکید بر در نظر گرفتن ملاحظات مورد نیاز در این طرح، توضیح داد: موضوع دیگری هم که وجود دارد، این است که اثر تورم هم باید به نوعی در محاسبه این مالیات لحاظ شود چون گاهی عایدی سرمایه یا Capital Gain به جز مورد سهام و درمورد بقیه دارایی‌ها ممکن است ناشی از تورم و ارزش زمانی پول باشد. حتی ممکن است گاهی درمورد سهام هم اینگونه باشد.
این مورد هم باید به نوعی لحاظ شود. وی با تأکید بر این که لحاظ کردن اثر تورم هم کار به مراتب پیچیده و ظریفی است، اضافه کرد: در حقیقت این دو از مسائل اجرایی طرح مالیات بر عایدی سرمایه هستند و به جز این موارد طرح خوب و مهمی است که بسیاری از کشورها هم آن را اجرا کرده‌اند. درواقع به نظر می‌رسد که این ملاحظات اجرایی کمی کار آن را پیچیده و سخت خواهد کرد و اگر این دو مورد تحقق نیابد، نتیجه برعکس می‌شود و از عدالت مالیاتی دورتر می‌شویم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا امکان اجرای کامل چنین طرحی با ساختار فعلی وجود دارد یا خیر، اضافه کرد: اجرای کامل این طرح با توجه به ساختار فعلی کشور زمان‌بر است و به نظر می‌رسد حداقل یک سال یا یک سال و نیم طراحی سیستم، اجرایی کردن آن و همچنین لحاظ کردن این دو مورد زمان نیاز داشته باشد.
وی با بیان اینکه نقاط ضعف خاصی را در این لایحه ندیده است، گفت: هر متن لایحه یا طرحی ممکن است به لحاظ نظری نقاط ضعفی داشته یا قابل نقد باشد، اما اکنون موضوع مهم است که این طرح به درستی تصویب و اجرا شود. به عبارت دیگر اینکه این طرح تصویب شده و اجرایی شود مهمتر از این است که آیا ضعفی دارد یا خیر. تاکید می‌شود که در تصویب آن نکات اجرایی حتما باید لحاظ شود در غیر این صورت، اگر طرح تصویب شود و نکات اجرایی آن رعایت نشود، دوباره مطالبات درمورد آن بیشتر می‌شود. درواقع ممکن است چنین مشکلاتی داشته باشد.
صیدی در پایان ارزیابی خود تاکید کرد: درصورت درست اجرا شدن، این طرح به عدالت اجتماعی منجر می‌شود. یعنی هر موضوع و طرحی به درستی و نادرستی اجرا شدن آن بستگی دارد. در هر صورت طرح مالیات بر عایدی سرمایه طرح خوبی است و در بسیاری از کشورهای دنیا هم در حال اجرا شدن است.
البته در صورتی که درست اجرا نشود یا ناقص اجرا شود، ممکن است مقداری باعث عدم تعادل یا بی‌عدالتی شود، بنابراین برخی موارد در این مورد حتما باید لحاظ شود. وی در پایان به دست‌اندرکاران در قوای مقننه و مجریه توصیه کرد تا زمانی که از امکان‌پذیر بودن تحقق دو شرط فوق مطمئن نشده‌اند، در ابلاغ قانون، شتاب به خرج ندهند.
