به گزارش سایپا تهران شیرعلی نیا به نقل از تجارت‌نیوز، علی خسروانی، فعال بازار خودرو در یادداشتی نوشت: کارخانه‌های خودروسازی ایران نه تنها باعث رونق شرکت‌های قطعه‌ساز نشده‌اند بلکه در عمل اکنون، ۹۵ درصد از شرکت‌های قطعه‌سازی ورشکسته و تعطیل هستند و کارکنان آنها بیکار شده‌اند.
او تاکید کرده: اگر پای صحبت قطعه‌سازان حقیقی بنشینید متوجه می‌شوید که چگونه چند شرکت وابسته و دارای رانت، تامین قطعات را به‌طور انحصاری و بدون انجام تشریفات قانونی و واقعی دراختیار گرفته‌اند و عملا به عنوان واسطه، همان سفارشات را با قیمت بسیار پایین‌تر از قطعه‌سازان خرد مطالبه می‌کنند.
انحصار در قطعه‌سازی
آیا واقعا صنعت قطعه‌سازی انحصاری است؟
عماد جعفری، کارشناس خودرو گفت: این پدیده وجود دارد و در دو قطعه‌سازی بزرگ سال‌هاست که این اتفاق می‌افتد. در هیات‌مدیره شرکت‌های خودروساز اسامی و سهام‌هایی که دیده می‌شود، بخش عمده آن متعلق به شرکت‌های بزرگ قطعه‌سازی است. این شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از رانت، همه چیز را به نفع خود تمام کنند.
او افزود: نکته مهمی که وجود دارد این است که قطعه‌سازان خرد به چند دلیل زیر بار همچین اتفاقی می‌روند. دلیل اول این است که ارتباط با خودروساز کار بسیار دشواری است و نیاز به لابی‌هایی است که قطعه‌سازان خرد آن را ندارند.
جعفری گفت: نکته دیگر آن است که شرکت‌های خودروساز قطعه را از قطعه‌ساز با بازپرداخت طولانی می‌خرند و این پرداخت‌ها را معمولا شرکت‌هایی می‌توانند نقد کنند که با خودروسازها رانت داشته باشند. پس قطعه‌سازان خرد محصولات خود را به قیمت کمتر به قطعه‌سازان کلان می‌فروشند.
رانت و انحصار چه نتیجه‌ای دارد؟
او در ادامه بیان کرد: هر خودرو ۱۶ هزار قطعه دارد. در کشورهای دیگر روش محاسبه قیمت خودروها و قطعات مشخص است. در این روش قیمت هر قطعه به صورت درصدی از قیمت کل خودرو محاسبه می‌شود و با افزایش قیمت خودرو، قیمت قطعات نیز افزایش می‌یابد.
او افزود: شرکت‌های خودروساز در ایران از یک روش واحد استفاده نمی‌کنند. اینکه خودروساز ضرر می‌کند از خرید قطعات به همین روش قیمت‌گذاری بر می‌گردد.
جعفری گفت: رانت و انحصار صنعت قطعه‌سازی با اصلاح روش ایران‌خودرو و سایپا برطرف می‌شوند. شرکت‌های خودروساز از این ضررها ناراضی نیستند و مدیران این شرکت‌ها نیز بواسطه همین رانت‌ها نفوذ زیادی دارند. پس حذف آنها کار ساده‌ای نیست.
نبود تنوع در صنعت خودروسازی
در مقابل، امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو موضوع انحصار در قطعه‌سازی را اتهام بزرگی دانست و به تجارت‌نیوز گفت: اتهامات بدون مدرک در چنین شرایطی خطرناک است، زیرا مدیران و مسئولان در این شرایط نمی‌توانند تصمیم مهمی بگیرند.
او اضافه کرد: دلیل اینکه می‌گویند در صنعت خودروسازی انحصار وجود دارد این است که تنوع محصول در بازار نیست و بیشنر محصولات متعلق به دو شرکت است. این کنترل مصرف، به دلیل حمایت از صنعت نیست و موضوع به کمبود ارز بازمی‌گردد. در حیطه قطعه‌سازی نیز همین مشکل وجود دارد.
صنعت خودرو؛ زمین بازی غول‌ها
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه گفت: در دنیا صنعت خودرو صنعت غول‌هاست. در خودروسازی‌ها غول‌ها به رقابت می‌پردازند.
او افزود: قطعه‌سازان مطرح و قابل اعتمادی در سطح بین‌الملل فعالیت می‌کنند که قبل از تحریم‌ها خودروسازان قطعات مورد نیاز خود را از آنها خریداری می‌کردند. اما بعد از تحریم ارتباط با دنیا قطع شد و خودروسازان نیز با قطعه‌سازان بزرگ کشور همکاری کردند.
سیستم نطارتی خودروسازان چیست؟
این کارشناس بازار در ادامه بحث افزود: اگر در صنعت خودروسازی فسادی رخ دهد، باید نظارتی بر آن شکل بگیرد. اما اگر سیستم نظارتی نیز دچار فساد شود چه اتفاقی می‌افتد؟
او توضیح داد: در دنیا این مشکل را با خصوصی کردن صنایعی مثل خودروسازی حل کرده‌اند. در بخش‌های خصوصی شرکت‌ها به رقابت می‌پردازند. همچین باید بازار را با آزادسازی یا تسهیل واردات رقابتی می‌کنند.
کاکایی گفت: راه حل این است که سیاست از اقتصاد جدا شود و صنعت خودرو را مبتنی بر معیار اقتصادی به گردش درآید.
